Sutra Sthana - 2 Apamargatanduliya

Charak Samhita - Chapter 2: Apamarga Tanduliya Adhyaya (Flowchart)

graph LR A[Charak Samhita
Chapter 2] --> B[Factors of
Health & Disease] A --> C[Types of
Aushadhi Therapies] A --> D[Types of
Bhojya Food] A --> E[Classification of
Living Beings] B --> B1[Asatmya
Indriyarth Samyog] B --> B2[Pragyaparadh] B --> B3[Parinama
Time factor] C --> C1[Daivavyapashraya
Divine therapy] C --> C2[Yuktivyapashraya
Rational therapy] C --> C3[Sattvavajaya
Psychotherapy] D --> D1[Ashita
Chewable] D --> D2[Peeta
Drinkable] D --> D3[Leedha
Lickable] E --> E1[Jangama
Mobile] E --> E2[Sthavara
Immobile]

पंचकर्मे

graph LR A[पंचकर्मे] --> B[विरेचन] A --> C[वमन] A --> D[नस्य] A --> E[आस्थापन] A --> F[अनुवासन]

आस्थापन बस्तीत तेल नसते व अनुवासन बस्तीत सर्व तेलच असते

Types of Yavagu in Ayurveda

दुसऱ्या अध्यायात अपामार्ग (अघाडा) च्या बियांचा उपयोग सांगितला आहे. बियांना तांदूळ म्हणण्याचा प्रघात आहे.

यवागू ही वीर्यप्रधान औषध द्रव्यांनी व रसप्रधान आहार द्रव्यांनी मिळून सिद्ध करतात.

वीर्य

graph TD A((वीर्य)) --> B(तीक्ष्ण) A --> C(मध्यम) A --> D(मृदू) B --> B1(सुंठ) C --> C1(बेलमूळ
ऐरणमूळ) D --> D1(आवळा) B1 --> B2(1 तोळा
10 ग्रॅम) C1 --> C2(2 तोळे
20 ग्रॅम) D1 --> D2(4 तोळे
40 ग्रॅम)

पंचमुळे

graph LR A((पंचमुळे)) --> B(लत्रूपंचमुळ) A --> C(बृहत्पंचमुळ) A --> D(तृणपंचमूळ) A --> E(२ रे तृणपंचमूळ) A --> F(वल्लीपंचमूळ) B --> B1(सालवन
पिठवण
डोर्ली
गोखरू
रिंगणी) C --> C1(शतावरी
विदारीकंद
जीवंती,
पाषाणी
जीवक) D --> D1(गंधाण गवत,
हला
अश्वद्रष्ट्रा
शिरीष
कास्र्रविंदा) E --> E1(शर
इक्षु
दर्भ
कसई
साळीभात) F --> F1(गुळवेल
मेंढशिंगी
उपळसरी
विदारिका
निशा)

graph LR A[यवागू
Yavagu Rice Gruel] --> B(पेया) A --> C(मंड) A --> D(विलेपी) B --> B1{Thin
watery consistency
६ पट पाणी} B --> B2[Used in digestion issues] C --> C1{Only rice water
१४ पट पाणी} C --> C2[Used in fever
light food] D --> D1{Thick consistency
४ पट पाणी} D --> D2[Nourishing & strengthening]

पोटशूळनाशक यवागू

graph LR A((पोटशूळनाशक यवागू)) --> B[पिंपळी] A --> C[पिंपळीमूळ] A --> D[चवक] A --> E[चित्रक] A --> F[सुंठ]

पोटशूळनाशक यवागू क्षुधावर्धक असते

पंचमूळ यवागू

graph LR A((पंचमूळ यवागू
वातविकारांतर्गत हगवणीत)) --> B(बेल) A --> C[ऐरण] A --> D[टेंटू] A --> E[पाडळ] A --> F[शिवण]

पित्त व कफ यांच्या पासून झालेल्या हगवणीत

graph LR A((यवागू)) --> B(बेलफळ) A --> C[चिकणा] A --> D[सालवन] A --> E[पिठवण] A --> F[डाळिंब]

रक्तातीसार

graph LR A((रक्तातीसारनाशक यवागू)) --> B(शेळीचे दूध
व पाणी
1/2) A --> C(ऱ्हिबेर, वाळा) A --> D[उत्पल, कमळ] A --> E[नागरमोथे] A --> F[पिठवण]

अमाशांत अतिविष

graph LR A((अमाशांत अतिविष)) --> B(सुंठ) A --> C(डाळिंब)

मुत्रकृच्षात सराटे

graph LR A((मुत्रकृच्षात सराटे)) --> B(रिंगणी) A --> C(काकवी)

जंत नाशक

graph LR A((जंत नाशक)) --> B(वावडिंग) A --> C(पिंपळीमूळ) A --> D(मिरे) A --> E(सुर्वाचिका , साजीखार)

यांची यवागू ताकांतून केल्याने जंत नाश होतो

विष नाशक

graph LR A((विष नाशक)) --> B(सोमराजी- बांवची)

यांची यवागू ताकांतून केल्याने जंत नाश होतो