Charaka Samhita: Chapter 1 Topics Flowchart
graph TD
A[Brahma's Creation of Ayurveda]:::source
A --> B{Knowledge Transfer Chain}:::teacher
B --> C(Assembly of Sages for Human Welfare):::discussion
C --> D((भारद्वाज, Bharadwaja Learns from Indra इंद्र)):::teacher
D --> E[Bharadwaja Teaches Ayurveda]:::teacher
E --> F{अत्रेय, Atreya’s Teaching & Six Disciples}:::teacher
F --> G(Importance of Ayurveda for Long Life):::principle
G --> H((Qualities of a Good Physician)):::principle
H --> I[Concept of Diseases Origin & Causes]:::principle
I --> J{Classification of Treatments}:::principle
J --> K(Four Pillars of Treatment):::principle
K --> L((Daily Regimen Dinacharya)):::guidelines
L --> M[Seasonal Regimen Ritucharya]:::guidelines
M --> N{Basic Guidelines for Healthy Living}:::guidelines
classDef source fill:#ffe5ec,stroke:#d6336c,stroke-width:2px;
classDef teacher fill:#cfe2ff,stroke:#084298,stroke-width:2px;
classDef discussion fill:#e2e3e5,stroke:#495057,stroke-width:2px;
classDef principle fill:#d1e7dd,stroke:#0f5132,stroke-width:2px;
classDef guidelines fill:#fff3cd,stroke:#664d03,stroke-width:2px;
Knowledge Transfer Chain
graph TD
Brahma[Brahma, ब्रम्हा]:::concrete
Brahma --> Dak{Daksha Prajapati, दक्ष प्रजापती}:::mix
Dak --> Ash(Ashivinikumars, अश्विनीकुमार):::mix
Ash --> Ind((Indra, इंद्र)):::mix
Ind --> Bhar[Bharadwaja, भारद्वाज]:::mix
Bhar --> Atr{Atreya Punarvasu, अत्रेय पुनर्वसु}:::mix
Atr --> Agn(Agnivesha, अग्निवेश):::mix
Agn --> Crk((Refined by Charaka, चरक)):::mix
classDef concrete fill:#d4edda,stroke:#2d6a4f,stroke-width:2px;
classDef mix fill:#cfe2ff,stroke:#084298,stroke-width:2px;
classDef rmc fill:#fff3cd,stroke:#664d03,stroke-width:2px;
Charak Samhita - Categories Flowchart
graph LR
A[Charak Samhita] --> B(सूत्रस्थान
Sutra Sthana) A --> C(निदानस्थान
Nidana Sthana) A --> D(विमानस्थान
Vimana Sthana) A --> E(शरीरस्थान
Sharira Sthana) A --> F(इंद्रियस्थान
Indriya Sthana) A --> G(चिकित्सास्थान
Chikitsa Sthana) A --> H(कल्पस्थान
Kalpa Sthana) A --> I(सिद्धीस्थान
Siddhi Sthana) B --> B1[Fundamentals of Ayurveda] C --> C1[Diagnosis of Diseases] D --> D1[Special Examination Techniques] E --> E1[Anatomy and Physiology] F --> F1[Signs and Prognosis] G --> G1[Therapeutic Management] H --> H1[Pharmacy and Formulations] I --> I1[Successful Therapeutic Procedures]
Sutra Sthana) A --> C(निदानस्थान
Nidana Sthana) A --> D(विमानस्थान
Vimana Sthana) A --> E(शरीरस्थान
Sharira Sthana) A --> F(इंद्रियस्थान
Indriya Sthana) A --> G(चिकित्सास्थान
Chikitsa Sthana) A --> H(कल्पस्थान
Kalpa Sthana) A --> I(सिद्धीस्थान
Siddhi Sthana) B --> B1[Fundamentals of Ayurveda] C --> C1[Diagnosis of Diseases] D --> D1[Special Examination Techniques] E --> E1[Anatomy and Physiology] F --> F1[Signs and Prognosis] G --> G1[Therapeutic Management] H --> H1[Pharmacy and Formulations] I --> I1[Successful Therapeutic Procedures]
Charak Samhita - 7 Sthana Overview
graph LR
A[Charak Samhita] --> B[Sutra Sthana 30 chapters]
A --> C[Nidana Sthana 8 chapters]
A --> D[Vimana Sthana 8 chapters]
A --> E[Sharira Sthana 8 chapters]
A --> F[Chikitsa Sthana 30 chapters]
A --> G[Kalpa Sthana 12 chapters]
A --> H[Siddhi Sthana 12 chapters]
Charak Samhita Sutra Sthana - Chapter Overview
graph LR
A[Charak Samhita Sutra Sthana] --> A1[1 Deerghanjivitiya, दीर्घजीवितीय]
A --> A2[2 Apamargatanduliya, अपमार्गतड्डलीय]
A --> A3[3 Aaragvadhiy आरग्वधीय]
A --> A4[4 Shadvirechanashatashritiya, ]
A --> A5[5 Matrashitiy, मात्राशितीय]
A --> A6[6 Tasyashitiyam, तस्याशितीय]
A --> A7[ न वेगांधारणीयाध्याय N ivruttanashitiyam]
A --> A8[8 इंद्रियोपक्रमणीयाध्याय, Indriyopkramaniya]
A --> A9[9 खुन्गाकचतुष्पादाध्याय, Rasavimaniya]
A --> A10[10 तिस्त्रैषणीयाध्याय, Trividhakukshiya]
A --> A11[11 Trividhasheshaniyam]
A --> A12[12 Viruddhanna Vijnaniya]
A --> A13[13 Santarpaniya]
A --> A14[14 Apatarpaniya]
A --> A15[15 Kriyakalpa]
A --> A16[16 Ashtau Ninditiya]
A --> A17[17 Annapana Vidhi]
A --> A18[18 Dashapranayataniya]
A --> A19[19 Atreyabhadrakapyiya]
A --> A20[20 Vikriti Vijnaniya]
A --> A21[21 Ashtau Roganika]
A --> A22[22 Ardita Chikitsa]
A --> A23[23 Raktapitta Chikitsa]
A --> A24[24 Gulma Chikitsa]
A --> A25[25 Udara Chikitsa]
A --> A26[26 Shotha Chikitsa]
A --> A27[27 Jwara Chikitsa]
A --> A28[28 Roganidana]
A --> A29[29 Arishta Lakshana]
A --> A30[30 Tantu Sharira]
Charak Samhita - Nidana Sthana Chapters
graph LR
A[Nidana Sthana] --> N1[1 Jwara Nidana]
A --> N2[2 Raktapitta Nidana]
A --> N3[3 Gulma Nidana]
A --> N4[4 Prameha Nidana]
A --> N5[5 Kushta Nidana]
A --> N6[6 Unmada Nidana]
A --> N7[7 Apasmara Nidana]
A --> N8[8 Rajayakshma Nidana]
Charak Samhita - Vimana Sthana Chapters
graph LR
A[Vimana Sthana] --> V1[1 Rasa Vimana]
A --> V2[2 Trividhakukshi Vimana]
A --> V3[3 Rogabhishagjitiya Vimana]
A --> V4[4 Vyadhita Rupiya Vimana]
A --> V5[5 Annapanavidhi Vimana]
A --> V6[6 Rogavibhaga Vimana]
A --> V7[7 Vimana of Seven Doshas]
A --> V8[8 Vikriti Vijnaniya Vimana]
Charak Samhita - Sharira Sthana Chapters
graph LR
A[Sharira Sthana] --> S1[1 Garbhavakranti Sharira]
A --> S2[2 Garbhavakranti Sharira Dvitiya]
A --> S3[3 Sharira Sankhya Sharira]
A --> S4[4 Mahati Sharira]
A --> S5[5 Shira Vyadhihara Sharira]
A --> S6[6 Sharira Vyadhi Nidan Sharira]
A --> S7[7 Trimarmiya Sharira]
A --> S8[8 Purusha Vichaya Sharira]
Charak Samhita - Chikitsa Sthana Chapters
graph LR
A[Chikitsa Sthana] --> C1[1 Jwara Chikitsa]
A --> C2[2 Raktapitta Chikitsa]
A --> C3[3 Gulma Chikitsa]
A --> C4[4 Prameha Chikitsa]
A --> C5[5 Kustha Chikitsa]
A --> C6[6 Unmada Apasmara Chikitsa]
A --> C7[7 Rajayakshma Chikitsa]
A --> C8[8 Arshas Chikitsa]
A --> C9[9 Bhagandara Chikitsa]
A --> C10[10 Udara Chikitsa]
A --> C11[11 Arsha Shotha Chikitsa]
A --> C12[12 Vata Vyadhi Chikitsa]
A --> C13[13 Hikka Shvasa Chikitsa]
A --> C14[14 Kasa Chikitsa]
A --> C15[15 Pandu Kamala Chikitsa]
A --> C16[16 Shotha Chikitsa]
A --> C17[17 Chhardi Chikitsa]
A --> C18[18 Atisara Chikitsa]
A --> C19[19 Grahani Chikitsa]
A --> C20[20 Visarpa Chikitsa]
A --> C21[21 Masurika Chikitsa]
A --> C22[22 Sannipata Jwara Chikitsa]
A --> C23[23 Agantu Roga Chikitsa]
A --> C24[24 Bala Roga Chikitsa]
A --> C25[25 Vatavyadhi Chikitsa]
A --> C26[26 Apasmara Chikitsa]
A --> C27[27 Jwara Prakarana]
A --> C28[28 Tandra Chikitsa]
A --> C29[29 Trishna Chikitsa]
A --> C30[30 Visha Chikitsa]
Charak Samhita - Kalpa Sthana Chapters
graph LR
A[Kalpa Sthana] --> K1[1 Madanakalpa]
A --> K2[2 Ikshvaku Kalpa]
A --> K3[3 Kutaja Kalpa]
A --> K4[4 Shyama Kalpa]
A --> K5[5 Arka Kalpa]
A --> K6[6 Danti Kalpa]
A --> K7[7 Saptala Kalpa]
A --> K8[8 Arjaka Kalpa]
A --> K9[9 Karavira Kalpa]
A --> K10[10 Jayapala Kalpa]
A --> K11[11 Snuhi Kalpa]
A --> K12[12 Dhamargava Kalpa]
Charak Samhita - Siddhi Sthana Chapters
graph LR
A[Siddhi Sthana] --> S1[1 Sneha Siddhi]
A --> S2[2 Sweda Siddhi]
A --> S3[3 Vamana Virechana Siddhi]
A --> S4[4 Asthapana Anuvasana Siddhi]
A --> S5[5 Anuvasana Siddhi]
A --> S6[6 Asthapana Siddhi]
A --> S7[7 Vamana Siddhi]
A --> S8[8 Virechana Siddhi]
A --> S9[9 Niruha Siddhi]
A --> S10[10 Nasya Siddhi]
A --> S11[11 Rakta Mokshana Siddhi]
A --> S12[12 Sarva Siddhi]
मन
आत्मा
शरीर
मन, आत्मा व शरीर हे त्रिकुट, त्रिदंडाप्रमाणे एकमेकांचे आधाराने राहिलेले आहे.
Chapter 1 (Sutra Sthana) - Deerghanjivitiya
graph LR
A[Chapter 1
Sutra Sthana
Deerghanjivitiya] --> B[त्रिविध प्रकार
Threefold Types] A --> C[षड् रस
Six Tastes] A --> D[पंच महाभूत
Five Elements] A --> E[त्रिदोष
Three Doshas] A --> F[त्रिविध परिमाण
Three Measures] A --> G[द्विविध औषधि
Two Medicines] B --> B1[त्रिविध रोग] B --> B2[त्रिविध चिकित्सा] B --> B3[त्रिविध आयु] B --> B4[त्रिविध बल] B --> B5[त्रिविध कारण] B --> B6[त्रिविध शारीरिक दोष] B --> B7[त्रिविध मानसिक दोष] B5 --> B5a[आसात्म्येन्द्रियार्थ संपर्क] B5 --> B5b[प्रज्ञापराध] B5 --> B5c[काल] B7 --> B7a[रज] B7 --> B7b[तम] B7 --> B7c[सत्त्व] C --> C1[मधुर
Sweet] C --> C2[अम्ल
Sour] C --> C3[लवण
Salty] C --> C4[तिक्त
hot spicy] C --> C5[कटु
Bitter] C --> C6[कषाय,तुरट
Astringent] D --> D1[आकाश
Ether] D --> D2[वायु
Air] D --> D3[अग्नि
Fire] D --> D4[अप
Water] D --> D5[पृथ्वी
Earth] E --> E1[वात] E --> E2[पित्त] E --> E3[कफ] F --> F1[काल परिमाण] F --> F2[देश परिमाण] F --> F3[दोष परिमाण] G --> G1[शोधन
Cleansing] G --> G2[शमन
Palliative]
Sutra Sthana
Deerghanjivitiya] --> B[त्रिविध प्रकार
Threefold Types] A --> C[षड् रस
Six Tastes] A --> D[पंच महाभूत
Five Elements] A --> E[त्रिदोष
Three Doshas] A --> F[त्रिविध परिमाण
Three Measures] A --> G[द्विविध औषधि
Two Medicines] B --> B1[त्रिविध रोग] B --> B2[त्रिविध चिकित्सा] B --> B3[त्रिविध आयु] B --> B4[त्रिविध बल] B --> B5[त्रिविध कारण] B --> B6[त्रिविध शारीरिक दोष] B --> B7[त्रिविध मानसिक दोष] B5 --> B5a[आसात्म्येन्द्रियार्थ संपर्क] B5 --> B5b[प्रज्ञापराध] B5 --> B5c[काल] B7 --> B7a[रज] B7 --> B7b[तम] B7 --> B7c[सत्त्व] C --> C1[मधुर
Sweet] C --> C2[अम्ल
Sour] C --> C3[लवण
Salty] C --> C4[तिक्त
hot spicy] C --> C5[कटु
Bitter] C --> C6[कषाय,तुरट
Astringent] D --> D1[आकाश
Ether] D --> D2[वायु
Air] D --> D3[अग्नि
Fire] D --> D4[अप
Water] D --> D5[पृथ्वी
Earth] E --> E1[वात] E --> E2[पित्त] E --> E3[कफ] F --> F1[काल परिमाण] F --> F2[देश परिमाण] F --> F3[दोष परिमाण] G --> G1[शोधन
Cleansing] G --> G2[शमन
Palliative]
दोषांचे शामक
graph TD
Vat[वात]:::concrete
Vat --> God[गोड]:::mix
Vat --> Amb[आंबट]:::mix
Vat --> Khr[खारट]:::mix
classDef concrete fill:#d4edda,stroke:#2d6a4f,stroke-width:2px;
classDef mix fill:#cfe2ff,stroke:#084298,stroke-width:2px;
classDef rmc fill:#fff3cd,stroke:#664d03,stroke-width:2px;
graph TD
Pit[पित्त]:::concrete
Pit --> God[गोड]:::mix
Pit --> Tur[तुरट]:::mix
Pit --> Kad[कडू]:::mix
classDef concrete fill:#d4edda,stroke:#2d6a4f,stroke-width:2px;
classDef mix fill:#cfe2ff,stroke:#084298,stroke-width:2px;
classDef rmc fill:#fff3cd,stroke:#664d03,stroke-width:2px;
graph TD
Kaf[कफ]:::concrete
Kaf --> Tkh[तिखट]:::mix
Kaf --> Tur[तुरट]:::mix
Kaf --> Kad[कडू]:::mix
classDef concrete fill:#d4edda,stroke:#2d6a4f,stroke-width:2px;
classDef mix fill:#cfe2ff,stroke:#084298,stroke-width:2px;
classDef rmc fill:#fff3cd,stroke:#664d03,stroke-width:2px;
Medicinal Substances
graph LR
MS[Medicinal
Substances]:::concrete MS --> A[मुलिन्य:]:::mix MS --> B[फलिन्यो]:::mix MS --> C[महास्नेहाच्च]:::mix MS --> D[मूत्र]:::mix MS --> E[दूध]:::mix MS --> F[6 वनस्पती]:::mix F --> F1[साल]:::mix F --> F2[चीक]:::mix F2 --> F11[निवडुंग]:::rmc F2 --> F12(रुई):::rmc F2 --> F13[आपटा]:::rmc F1 --> F14[काटे करंज]:::rmc F1 --> F15[कृष्णगंधा
काळा शेवगा]:::rmc F1 --> F16[तिल्वक]:::rmc F15 --> F17[परिसर्प]:::rmc F15 --> F18[सूज]:::rmc F15 --> F19[मूळव्याधी]:::rmc F15 --> F20[इसब]:::rmc F15 --> F21[विद्रधि]:::rmc F15 --> F22(गंडमाळा):::rmc F15 --> F23[गलगंड]:::rmc F15 --> F24[कोड]:::rmc F15 --> F25[अलजी]:::rmc classDef concrete fill:#d4edda,stroke:#2d6a4f,stroke-width:2px; classDef mix fill:#cfe2ff,stroke:#084298,stroke-width:2px; classDef rmc fill:#fff3cd,stroke:#664d03,stroke-width:2px;
Substances]:::concrete MS --> A[मुलिन्य:]:::mix MS --> B[फलिन्यो]:::mix MS --> C[महास्नेहाच्च]:::mix MS --> D[मूत्र]:::mix MS --> E[दूध]:::mix MS --> F[6 वनस्पती]:::mix F --> F1[साल]:::mix F --> F2[चीक]:::mix F2 --> F11[निवडुंग]:::rmc F2 --> F12(रुई):::rmc F2 --> F13[आपटा]:::rmc F1 --> F14[काटे करंज]:::rmc F1 --> F15[कृष्णगंधा
काळा शेवगा]:::rmc F1 --> F16[तिल्वक]:::rmc F15 --> F17[परिसर्प]:::rmc F15 --> F18[सूज]:::rmc F15 --> F19[मूळव्याधी]:::rmc F15 --> F20[इसब]:::rmc F15 --> F21[विद्रधि]:::rmc F15 --> F22(गंडमाळा):::rmc F15 --> F23[गलगंड]:::rmc F15 --> F24[कोड]:::rmc F15 --> F25[अलजी]:::rmc classDef concrete fill:#d4edda,stroke:#2d6a4f,stroke-width:2px; classDef mix fill:#cfe2ff,stroke:#084298,stroke-width:2px; classDef rmc fill:#fff3cd,stroke:#664d03,stroke-width:2px;
औभदीद औषधांचे ४ प्रकार
Medicinal Substances (द्रव्य) Flowchart
graph TD
MS[Medicinal Substances
द्रव्य]:::concrete MS --> Org[Based on
Origin]:::mix MS --> Tha[Based on
Therapeutic Action]:::mix Org --> Jan[Jangama
Animal-Origin]:::rmc Org --> Aud[Audbhida
Plant-Origin]:::rmc Org --> Par[Parthiva
Mineral-Origin]:::rmc Aud --> Van[Vanaspati
Fruits without flowers]:::material Aud --> Vans[Vanaspatya
Fruits with flowers]:::material Aud --> Vir[Virudha
Creepers]:::material Aud --> Aus[Aushadha
Annual Herbs]:::material classDef concrete fill:#d4edda,stroke:#2d6a4f,stroke-width:2px; classDef mix fill:#cfe2ff,stroke:#084298,stroke-width:2px; classDef rmc fill:#fff3cd,stroke:#664d03,stroke-width:2px;
द्रव्य]:::concrete MS --> Org[Based on
Origin]:::mix MS --> Tha[Based on
Therapeutic Action]:::mix Org --> Jan[Jangama
Animal-Origin]:::rmc Org --> Aud[Audbhida
Plant-Origin]:::rmc Org --> Par[Parthiva
Mineral-Origin]:::rmc Aud --> Van[Vanaspati
Fruits without flowers]:::material Aud --> Vans[Vanaspatya
Fruits with flowers]:::material Aud --> Vir[Virudha
Creepers]:::material Aud --> Aus[Aushadha
Annual Herbs]:::material classDef concrete fill:#d4edda,stroke:#2d6a4f,stroke-width:2px; classDef mix fill:#cfe2ff,stroke:#084298,stroke-width:2px; classDef rmc fill:#fff3cd,stroke:#664d03,stroke-width:2px;
Moolavarga (Medicinal Root Groups)
graph LR
A([Medicinal Roots
मूलवर्ग]) A --> B{Therapeutic
Groups} B --> C1[📗 Jeevaneeya
Life-promoting] B --> C2[📘 Balyā
Strength-promoting] B --> C3[📙 Deepaneeya
Digestive Stimulant] B --> C4[📕 Truptighna
Relieves Heaviness] B --> C5[📒 Sandhaneeya
Wound-healing] B --> C6[📓 Shothaghna
Anti-inflammatory] B --> C7[📔 Mutrala
Diuretic] C1 --> D1((Restores
vitality & immunity)) C2 --> D2((Promotes
strength & stamina)) C3 --> D3((Improves
appetite & digestion)) C4 --> D4((Removes
post-meal sluggishness)) C5 --> D5((Aids
wound & tissue healing)) C6 --> D6((Reduces
inflammation & swelling)) C7 --> D7((Enhances
urine flow)) C5 --> E1{Example Herbs} E1 --> F1[[Lodhra]] E1 --> F2[[Yashtimadhu]] E1 --> F3[[Sariva]]
मूलवर्ग]) A --> B{Therapeutic
Groups} B --> C1[📗 Jeevaneeya
Life-promoting] B --> C2[📘 Balyā
Strength-promoting] B --> C3[📙 Deepaneeya
Digestive Stimulant] B --> C4[📕 Truptighna
Relieves Heaviness] B --> C5[📒 Sandhaneeya
Wound-healing] B --> C6[📓 Shothaghna
Anti-inflammatory] B --> C7[📔 Mutrala
Diuretic] C1 --> D1((Restores
vitality & immunity)) C2 --> D2((Promotes
strength & stamina)) C3 --> D3((Improves
appetite & digestion)) C4 --> D4((Removes
post-meal sluggishness)) C5 --> D5((Aids
wound & tissue healing)) C6 --> D6((Reduces
inflammation & swelling)) C7 --> D7((Enhances
urine flow)) C5 --> E1{Example Herbs} E1 --> F1[[Lodhra]] E1 --> F2[[Yashtimadhu]] E1 --> F3[[Sariva]]
दुग्ध गुण (Abilities of Animal Milks)
graph LR
A[दुग्ध गुण
Animal Milks] --> B1[गायचे दूध
Cow Milk] A --> B2((म्हशीचे दूध
Buffalo Milk)) A --> B3[बकरीचे दूध
Goat Milk] A --> B4[उंटाचे दूध
Camel Milk] A --> B5[घोडीचे दूध
Mare Milk] A --> B6[मेंढीचे दूध
Sheep Milk] B1 --> C1(बलवर्धक) B1 --> C2(पौष्टिक) B1 --> C3(रसायन) B1 --> C4(दीर्घायुष्यकारी) B1 --> C5(सर्वश्रेष्ठ औषधत्व) B2 --> D1((गुरु)) B2 --> D2((बल्य)) B2 --> D3((कफवर्धक)) B2 --> D4((निद्राजनक)) B2 --> D5((अति पौष्टिक)) B2 --> D6((वातशामक)) B3 --> E1(लघु) B3 --> E2(सुपाच्य) B3 --> E3(ज्वरनाशक) B3 --> E4(क्षय व रक्तपित्त मध्ये हितकारी) B4 --> F1(रुक्ष) B4 --> F2(पाचन सुधारक) B4 --> F3(मूत्रल) B4 --> F4(मधुमेहसाठी उपयुक्त) B5 --> G1(पित्तशामक) B5 --> G2(रुक्ष) B5 --> G3(सारक) B5 --> G4(मल विसर्जनास उपयुक्त) B6 --> H1(गुरु) B6 --> H2(बल्य) B6 --> H3(कफवर्धक) B6 --> H4(ताकद वाढवणारे) B6 --> H5(थंड)
Animal Milks] --> B1[गायचे दूध
Cow Milk] A --> B2((म्हशीचे दूध
Buffalo Milk)) A --> B3[बकरीचे दूध
Goat Milk] A --> B4[उंटाचे दूध
Camel Milk] A --> B5[घोडीचे दूध
Mare Milk] A --> B6[मेंढीचे दूध
Sheep Milk] B1 --> C1(बलवर्धक) B1 --> C2(पौष्टिक) B1 --> C3(रसायन) B1 --> C4(दीर्घायुष्यकारी) B1 --> C5(सर्वश्रेष्ठ औषधत्व) B2 --> D1((गुरु)) B2 --> D2((बल्य)) B2 --> D3((कफवर्धक)) B2 --> D4((निद्राजनक)) B2 --> D5((अति पौष्टिक)) B2 --> D6((वातशामक)) B3 --> E1(लघु) B3 --> E2(सुपाच्य) B3 --> E3(ज्वरनाशक) B3 --> E4(क्षय व रक्तपित्त मध्ये हितकारी) B4 --> F1(रुक्ष) B4 --> F2(पाचन सुधारक) B4 --> F3(मूत्रल) B4 --> F4(मधुमेहसाठी उपयुक्त) B5 --> G1(पित्तशामक) B5 --> G2(रुक्ष) B5 --> G3(सारक) B5 --> G4(मल विसर्जनास उपयुक्त) B6 --> H1(गुरु) B6 --> H2(बल्य) B6 --> H3(कफवर्धक) B6 --> H4(ताकद वाढवणारे) B6 --> H5(थंड)
Qualities of a Good Physician
graph LR
A[Qualities of a Good Physician] --> B(शास्त्रज्ञानम् : Knowledge of Scriptures)
A --> C(दृष्टकर्मा : Practical Experience)
A --> D(दक्ष : Skillfulness)
A --> E(शुचि : Purity & Ethical Conduct)
subgraph "Why Important"
F(Health is Life’s Foundation)
G(Physician ensures Health Restoration)
H(Ethical & skillful practice maintains trust)
end
A --> F
A --> G
A --> H
Causes of Diseases
graph TD
A[Causes of Diseases] --> B(असात्मेन्द्रियार्थसंसर्ग)
A --> C(प्रज्ञापराध)
A --> D(काल)
B --> E[Improper use of senses]
C --> F[Misuse of intellect]
D --> G[Time & seasonal variations]
E --> H[Dosha Imbalance]
F --> H
G --> H
H --> I[Disturbed Dhatus, Agni, Srotas]
I --> J[Disease Manifestation]
Classification of Treatments
graph LR
A[Classification of Treatments] --> B(अपदर्शनीय चिकित्सा
Preservation of Health) A --> C(व्याधिहरण चिकित्सा
Curing of Diseases) B --> E[Dinacharya Daily Routine] B --> F[Ritucharya Seasonal Regimen] B --> G[Rasayana, Vajikarana] B --> H[Sadvritta] C --> J[Panchakarma 5 Bio-purifications] C --> K[Shamana Palliative Therapy] C --> L[Medications, Diet, Lifestyle Modifications]
Preservation of Health) A --> C(व्याधिहरण चिकित्सा
Curing of Diseases) B --> E[Dinacharya Daily Routine] B --> F[Ritucharya Seasonal Regimen] B --> G[Rasayana, Vajikarana] B --> H[Sadvritta] C --> J[Panchakarma 5 Bio-purifications] C --> K[Shamana Palliative Therapy] C --> L[Medications, Diet, Lifestyle Modifications]
Four Pillars of Treatment
graph LR
A[Four Pillars of Treatment] --> B(भिषक्
Physician) A --> C(द्रव्य
Medicine) A --> D(उपस्थाता
Nurse/Attendant) A --> E(रोगी
Patient) B --> F[Shastrajna, Drshtakarma, Daksha, Shuchi] C --> G[Bahukalpa, Bahuguna, Yogyata, Sampat] D --> H[Anurakta, Daksha, Shuchi, Upacharakushala] E --> I[Smrti, Anurakta, Jnapaka, Dhrti]
Physician) A --> C(द्रव्य
Medicine) A --> D(उपस्थाता
Nurse/Attendant) A --> E(रोगी
Patient) B --> F[Shastrajna, Drshtakarma, Daksha, Shuchi] C --> G[Bahukalpa, Bahuguna, Yogyata, Sampat] D --> H[Anurakta, Daksha, Shuchi, Upacharakushala] E --> I[Smrti, Anurakta, Jnapaka, Dhrti]
Basic Guidelines for Healthy Living
graph LR
A[Aims of
Ayurveda] A --> B(स्वस्थस्य स्वास्थ्यरक्षणं) A --> C(आतुरस्य विकारप्रशमनं) B --> D[Basic Guidelines
for
Healthy Living] D --> E[दिनचर्या
Daily Regimen] D --> F[ऋतुचर्या
Seasonal Regimen] D --> G[सद्वृत्त
Ethical Conduct] D --> H[आहारविधि
Dietary Rules] D --> I[विहार
Wholesome Habits] D --> J[रसायन
Rejuvenation Therapy] E --> E1[Early Rising,
Oil Massage,
Exercise] E --> E2[Bathing,
Balanced Meals,
Sleep] F --> F1[Seasonal Food,
Activity Adjustments] G --> G1[Truthfulness,
Compassion, Restraint] H --> H1[Fresh, Balanced,
Timely Meals] I --> I1[Avoid Overexertion,
Stress] J --> J1[Use of Rasayana herbs,
Rejuvenative Practices]
Ayurveda] A --> B(स्वस्थस्य स्वास्थ्यरक्षणं) A --> C(आतुरस्य विकारप्रशमनं) B --> D[Basic Guidelines
for
Healthy Living] D --> E[दिनचर्या
Daily Regimen] D --> F[ऋतुचर्या
Seasonal Regimen] D --> G[सद्वृत्त
Ethical Conduct] D --> H[आहारविधि
Dietary Rules] D --> I[विहार
Wholesome Habits] D --> J[रसायन
Rejuvenation Therapy] E --> E1[Early Rising,
Oil Massage,
Exercise] E --> E2[Bathing,
Balanced Meals,
Sleep] F --> F1[Seasonal Food,
Activity Adjustments] G --> G1[Truthfulness,
Compassion, Restraint] H --> H1[Fresh, Balanced,
Timely Meals] I --> I1[Avoid Overexertion,
Stress] J --> J1[Use of Rasayana herbs,
Rejuvenative Practices]
Seasonal Regimen Ritucharya
graph LR
A[Ritucharya]
A --> B(हेमंत)
B --> B1[Agni Increases]
B --> B2[Heavy, Oily Food, Milk, Meat Soup]
B --> B3[Oil Massage, Exercise, Sunbath]
A --> C(शिशिर)
C --> C1[High Agni persists]
C --> C2[Warm, nourishing food]
C --> C3[Warm clothes, Oil Massage]
A --> D(वसंत)
D --> D1[Kapha Aggravation]
D --> D2[Light, dry, spicy food]
D --> D3[Exercise, Dry Massage]
A --> E(ग्रीष्म)
E --> E1[Pitta increases]
E --> E2[Cool, sweet, liquid food]
E --> E3[Cooling drinks, Avoid Sun]
A --> F(वर्षा)
F --> F1[Vata aggravation]
F --> F2[Warm, oily, sour food]
F --> F3[Oil Massage, Indoor stay]
A --> G(शरद)
G --> G1[Pitta aggravation]
G --> G2[Sweet, Bitter, Cooling food]
G --> G3[Moonlight exposure, Cold Bath]
८ प्रकारची मूत्रें
graph LR
A[८ प्रकारची मूत्रें] --> B(मेंढी)
A --> C(शेळी)
A --> D(गाय)
A --> E(म्हैस)
A --> F(हत्तीण)
A --> G(उंटीण)
A --> H(घोडी)
A --> I(गाढवी)
C --> C1[तुरट, गोड]
C --> C2[पथ्यकारक
स्त्रिदोषनाशक] D --> D1[गोड] D --> D2[कृमि,कुष्ठ
कंडू
पांडुरोग
श्वास
त्वचेचा दोष
उदर
यांस विशेष गुणकारी]
स्त्रिदोषनाशक] D --> D1[गोड] D --> D2[कृमि,कुष्ठ
कंडू
पांडुरोग
श्वास
त्वचेचा दोष
उदर
यांस विशेष गुणकारी]
Basic
0 Comments